Сацыяльна-эканамічнае жыццё грамадства пастаянна змяняецца. Гэтыя змены закранаюць усе пласты нашага грамадства, у тым ліку і дашкольную педагогіку. Дашкольны ўзрост самы спрыяльны час для пачатку работы па эканамічнаму выхаванню і эканамічнай сацыялізацыі дзяцей. Менавіта ў гэтым узросце дзяцей пачынаюць цікавіць таварна-грашовыя адносіны, значэнне грошай, што, колькі каштуе, адкуль бярэцца тавар і многае іншае.
Доўгі час дарослыя спрабавалі засцерагчы дзяцей ад эканамічных праблем ад усяго таго, што звязана з грашыма. Але цяпер сітуацыя кардынальна змянілася. У сучасным грамадстве прынята, каб дзіця дашкольнага ўзросту ведала, што такое грошы, з чаго складаецца бюджэт сям'і, як ствараюцца матэрыяльныя каштоўнасці, як і на чым можна эканоміць сям'і. Старшы дашкольны ўзрост як нельга лепш падыходзіць для фарміравання базы сацыяльна-эканамічных ведаў. У гэтым узросце дзеці задаюцца пытаннямі: «выгадна або нявыгадна», «дорага ці танна», «правільна ці няправільна я паступіла»? Адказы на гэтыя пытанні дзіця можа знайсці, разабраўшыся, з дапамогай педагога, у сацыяльна-эканамічных адносінах дадзенага моманту.
Сацыяльна-эканамічнае выхаванне ў дзіцячым садзе цесна звязана з выяўленчай дзейнасцю, лепкай, ручной працай, канструяваннем. На гэтых занятках і ў самастойнай дзейнасці дзеці ствараюць прадметы «матэрыяльнай каштоўнасці». Гэта і атрыбуты для сюжэтна ролевых гульняў, дэкаратыўныя ўпрыгожванні, экспанаты для выстаў у міні-музеі дзіцячага садка. Не важна, з якога матэрыялу, колькі часу і працы затрацяць дзеці на выраб дадзеных прадметаў, важна іх стаўленне да прадукту сваёй працы. Важна, што дзіця ўсведамляе, што гэта я зрабіла само, сваімі рукамі, я працавала. Затым наступае момант, калі на першае месца выходзіць якасць вырабаў. Тут спрацоўвае дух спаборніцтва. Кожнае дзіця імкнецца зрабіць выраб не горш, чым у таварыша. У гэтым і праяўляюцца асновы сацыяльнай эканомікі. Важна, што такія заняткі развіваюць у дзяцей такія якасці, як упартасць, настойлівасць, самастойнасць, творчы падыход да справы. Гэта значыць, усе тыя якасці, якія дапамогуць стаць паспяховым ў дарослым жыцці.
У фарміраванні асноў сацыяльна-эканамічнага выхавання дзяцей дашкольнага ўзросту асаблівае месца належыць мастацкай літаратуры, а менавіта казак. Практычнасць, беражлівасць, разлік, кемлівасць, працавітасць менавіта такія якасці асобы выхоўвае казка ў дзяцей.
Напрыклад, казкі К. І. Чукоўскага «Муха-цакатуха», «Тэлефон» даюць магчымасць паказаць дзецям таварна-грашовыя адносіны на даступным узроўні.
Можна выкарыстаць не толькі вядомыя казкі, але і аўтарскія, прыдуманыя выхавальнікам, якія змяшчаюць пазнавальны матэрыял. Добры вынік дае сумесная творчасць дарослага і дзяцей, г. зн. дзеці сумесна з выхавальнікам прыдумваюць казку, развіваюць сюжэт.
У якасці прыкладу можна прывесці аўтарскія казкі Ястрабова Л., Мальгіна Н. «Захавальнікі бюджэту», «Гісторыя адной ракі».
Гульня ў дашкольным узросце з'яўляецца асноўным відам дзейнасці дзіцяці.
Праз гульні дзеці знаёмяцца з традыцыямі і звычаямі сваёй краіны, ужываюць на практыцы свае веды, вучацца ўзаемадзейнічаць з аднагодкамі і дарослымі. Значэнне гульні ў жыцці дзіцяці вяліка. Гэта яго свет, зразумелы, добры, які жыве па правілах дзіцяці. А ці ёсць у гэтым выдатным свеце гульняў месца для складанай, не заўсёды зразумелай эканомікі?
Для таго, каб зрабіць эканоміку цікавай, зразумелай і даступнай у сваёй працы выкарыстоўваю розныя віды гульняў: сюжэтна-ролевыя, гульні-драматызацыі, дыдактычныя, рухомыя. Варта напоўніць гэтыя гульні эканамічным зместам, і гэтыя гульні стануць больш цікавымі і карыснымі. Дзеці будуць гуляць ва ўжо знаёмыя гульні па новых правілах, кожнае дзіця будзе старацца выкарыстоўваць свой вопыт сацыяльна-эканамічных адносін.
У старыя добрыя, усім знаёмыя сюжэтна-ролевыя гульні цяпер дзеці гуляюць па-новаму. Дадаюць новыя сюжэты, новыя гульнявыя ўмовы, новыя ролі.
На змену гульні «Крама» прыйшлі гульні «Супермаркет», «Гіпермаркет» і гэтак далей, замест «Цырульня» - «Салон прыгажосці». Дзеці самі прыдумляюць сюжэт, уводзяць новых персанажаў, новыя атрыбуты. Сюжэтна-ролевыя гульні дапамагаюць замацаваць веды дзяцей аб прафесіях дарослых, пра тое, як дарослыя зарабляюць грошы. Новыя ролі павышаюць цікавасць дзяцей да гульні, пашыраюць кругагляд, слоўнікавы запас, спрыяюць умацаванню эканамічных уяўленняў. Да новых роляў можна аднесці з'яўленне прадаўца-кансультанта, менеджэра, рэкламнага агента, якія працуюць у супермаркетах, салонах прыгажосці, кафэ. У салонах прыгажосці з'яўляюцца візажысты, касметолагі. Мастакі-афарміцелі, дызайнеры - такія ролі бяруць на сябе дзеці ў гульнях. Дзеці вучацца зарабляць грошы, правільна імі распараджацца, дзесьці і на чымсьці эканоміць, збіраць грошы.
У сваёй працы па фарміраванні фінансава-эканамічнай культуры дзяцей нашага дашкольнай установы выкарыстоўваю гульні, у якія можна гуляць, як у дыдактычныя, гэтак жа і ў сюжэтна - ролевыя.
Некаторыя вядомыя па алгарытме дыдактычныя гульні можна змяніць, самастойна замяніўшы мэту і задачы гульні, зрабіць упор на сацыяльна-эканамічную бок. Напрыклад, дзеці любяць гуляць у гульню «Што належыць асабіста табе?», «Якія матэрыяльныя даброты ты ведаеш?», «Хто што вырабіў, хто што набыў?». Дыдактычныя гульні такой накіраванасці пашыраюць прадстаўлення дзяцей аб навакольным свеце, выклікаюць цікавасць да вывучэння эканомікі.
Разлік «грашыма» можна вырабляць з дзецьмі і пры выкананні імі невялікіх працоўных даручэнняў. Гэта могуць быць чароўныя «манеткі - цукеркі», і як у гульнях Гнома - эканома «рублікі - Круглік». Што б у дзяцей склалася правільнае ўяўленьне аб выкарыстанні грошай, педагогі дашкольнай адукацыі павінны пазнаёміць дзяцей з паняццем «грошы», падвесці дзяцей да разумення пакупніцкай сілы грошай. Чым раней дзіця пазнаёміцца з «светам грошай», тым прасцей яму будзе выкарыстоўваць іх у будучыні.
Экскурсія - важная форма вучэбна-выхаваўчай дзейнасці ў дзіцячым садзе. Экскурсіі ўяўляюць сабой асаблівы від заняткаў, якія даюць магчымасць у натуральнай абстаноўцы знаёміць дзяцей з прыроднымі, культурнымі аб'ектамі, з дзейнасцю дарослых. Таму мэтазгодна выкарыстоўваць гэты від працы з дзецьмі дашкольнага ўзросту пры фарміраванні асноў сацыяльна-эканамічнага выхавання.
Асноўнае значэнне экскурсій у тым, што яны забяспечваюць фарміраванне ў дзяцей канкрэтных уяўленняў і ўражанняў аб навакольным жыцці. Падчас экскурсій дашкольнікі пачынаюць пазнаваць свет ва ўсёй яго разнастайнасці, развіцці, назіраюць узаемную сувязь з'яў.
Напрыклад, пры знаёмстве дзяцей з прафесіямі бацькоў, па магчымасці, арганізаваць экскурсіі на працоўнае месца бацькоў. Пры знаёмстве з грашыма, крэдытнымі карткамі, банкаматам - экскурсію ў банк.
Кожны з бацькоў марыць аб тым, каб яго дзіця вырасла паспяховым, прадпрымальным чалавекам. Фарміраванне такой асобы пачынаецца з дашкольнага ўзросту. Эканамічнае выхаванне дае магчымасць праверыць і развіць свае здольнасці, прымушае шукаць і прымаць самастойныя рашэнні, спрыяе самасцвярджэнню дзяцей, а так жа развівае настойлівасць, імкненне да поспеху.
