Яшчэ ў далёкай старажытнасці людзі здабывалі агонь, прыручалі жывёл, навучыліся апрацоўваць зямлю, вырошчваць ураджай, будаваць масты, вадзіць па вадзе караблі… Буйнейшымі перамогамі чалавечага розуму ў пазнейшыя часы сталі паравая машына, электрычнасць, радыё, самалёты. А яшчэ пазней вялікім цудам з’явіліся штучныя спадарожнікі Зямлі, касмічныя караблі і выхад чалавека ў космас…
Але ўсё гэта стала магчымым, бадай, таму, што ў людзей даўным-даўно з’явілася мова. Менавіта яна вывела чалавека ў свет розуму.
Мова... Наша родная мова... Колькі мілагучнасці, таемнасці ў гэтым слове. Залатыя лісцікі на дрэвах, кожная птушка, кожная кветка і, канешне, чалавек — усе маюць сваю мову. «Самы найвялікшы і бясспрэчны закон жыцця — гэта людская мова, праз якую чалавек стаў вышэй за ўсіх істот пад сонцам», — пісаў знакаміты Янка Купала. Сапраўды, чалавечую мову нельга параўнаць з мовай птушак, жывёл, раслін. Яна з'яўляецца больш прыгожай, мілагучнай, дзякуючы ей людзі размаўляюць, вучацца, дасягаюць сваей мэты. Роднае слова з’яўляецца адным з самых вялікіх здабыткаў кожнага народа. Родная мова з’яўляецца формай існавання і захавання народных традыцый, звычаяў, духоўных скарбаў, спосабам і сродкам развіцця нацыянальнай культуры.
Але нашу родную мову трэба аберагаць, трэба не саромецца яе. Памятаеце, як у далёкія часы пакутавалі людзі, якім трэба было адрачыся ад роднай мовы, ад Радзімы. Цяпер мы павінны адстойваць свае нацыянальныя інтарэсы.
Развіццё маўлення дашкольнікаў праз розныя віды дзейнасці
Праблема маўленчага развіцця дзяцей дашкольнага ўзросту заўсёды была і застаецца ў зоне асаблівай увагі педагогаў. Гэта тлумачыцца тым, што маўленне ўваходзіць ва ўсе віды дзейнасці.
Развіццё маўлення і камунікатыўная дзейнасць. Маўленне выконвае важнейшыя сацыяльныя функцыі: дапамагае дзіцяці ўсталёўваць сувязі з навакольнымі людзьмі, вызначае і рэгулюе нормы паводзін у грамадстве, што з'яўляецца вырашальнай умовай для развіцця асобы. У гэтым нам дапамогуць гульні, накіраваныя на развіццё навыкаў зносін «Хто да нас прыйшоў?», «Назаві сваё імя», «Мяч па крузе», «Цягнік дружбы», «Пракаці мяч і назаві», «Знайдзі сабе пару», «Павітайся!", "Трэба рабіць так!», « Падары ўсмешку сябру», «Пазнай па голасе».
Працоўная дзейнасць. Праз працоўную дзейнасць развіваюцца навыкі дыялагічнай мовы, стымулююцца актыўныя выказванні дзяцей, фарміруецца добразычлівае стаўленне да аднагодкаў, уменне працаваць у пары. Гэтыя задачы вырашаюцца ў працэсе дзяжурстваў, назіранняў, працоўных даручэнняў, падчас рэжымных момантаў і інш.
Пазнавальна-даследчая дзейнасць. Развіваць мову дзіцяці, не ўключаючы яе ў пазнавальна-даследчую дзейнасць немагчыма, бо гаворка суправаджае і ўдасканальвае пазнавальную дзейнасць дзяцей. У працэсе пазнавальна-даследчай дзейнасці вырашаюцца наступныя задачы:
- спрыяць узбагачэнню актыўнага слоўніка дзяцей праз пазнавальна-даследчую дзейнасць;
- стварыць умовы, якія спрыяюць выяўленню і падтрыманню інтарэсаў у дзяцей, праявы самастойнасці ў іх пазнавальна-маўленчай развіцці;
- падтрымліваць умовы для развіцця пазнавальна-маўленчых працэсаў дашкольнікаў ва ўсіх відах дзейнасці;
- прыцягнуць бацькоў да сумеснай з дзецьмі даследчай, прадуктыўнай дзейнасці, якая спрыяе ўзнікненню маўленчай актыўнасці.
Прадуктыўная (мастацкая) дзейнасць. Развівае разуменне маўлення, вучыць выконваць інструкцыі. Пасля заняткаў, напрыклад, па маляванні, можна абгаварыць работу, апісаць яе, прыдумаць аповяд аб аб'екце.
Музычная дзейнасць. Асабліва вялікую ролю ў развіццё мовы іграе навучанне спевам. Умоўна, навучанне спевам праходзіць з трох бакоў, гэта праца над дыханнем, праца над дыкцыяй і пастаноўкай голасу.
Успрыманне мастацкай літаратуры, чытанне мастацкай літаратуры і народнага фальклору, развучванне вершаў, пераказ, драматызацыі казак і г.д. фарміруюць уменне чуць, разумець гаворку, узбагачаюць слоўнікавы запас, развіваюць маналагічную гаворку і яе інтанацыйны бок.
Гульнявая дзейнасць.
Сюжэтна-ролевыя гульні. Тут дзіця выкарыстоўвае выразныя сродкі маўлення (інтанацыя, гучнасць, тэмп, эмацыйная афарбаванасць, гукаперайманне і інш.). Яно вучыцца планаваць задуму гульні, развіваць яе, прыдумляць далейшы ход падзей.
У тэатралізаваных гульнях, дзеці разыгрываюць сюжэты і бяруць на сябе ролі з літаратурных твораў, казак, мультфільмаў і інш. Тэатралізаваныя гульні спрыяюць больш глыбокаму разуменню сэнсу, абгульваюць творы і актывізуюць гаворку дзяцей.
У працэсе будаўніча-канструктыўных гульняў, дзеці вучацца назіраць, адрозніваць, параўноўваць, запамінаць і прайграваць прыёмы будаўніцтва, засяроджваць увагу на паслядоўнасці дзеянняў.
Дыдактычныя гульні займаюць асабліва важнае месца ў гэтай працы, паколькі, абавязковым элементам у іх з'яўляецца пазнавальны змест і разумовыя задачы. У працэсе гэтых гульняў развіваецца гаворка дзяцей у залежнасці ад накіраванасці самой гульні.
Гульні-эксперыменты - адмысловая група гульняў, якія вельмі эфектыўныя ў вырашэнні пазнавальна-маўленчых задач, а таксама цікавыя і займальныя для дзяцей. У выніку засваення дзецьмі прычынна-следчых сувезяў узбагачаецца слоўнікавы запас дзяцей, паляпшаецца граматычны лад, развіваецца звязнае маўленне.
Развіваць маўленне дзіцяці, не ўключаючы яго ў якую-небудзь дзейнасць, немагчыма!
